Wanneer een pand een tijdje leegstaat, bijvoorbeeld tijdens vakanties, verbouwingen of thuiswerkperiodes, denken we vaak aan beveiliging en onderhoud — maar zelden aan het water dat in de leidingen achterblijft. Toch kan stilstaand water al na enkele dagen een broedplaats vormen voor bacteriën zoals Legionella. Dat maakt stilstand van waterinstallaties een onderschat risico voor gezondheid en veiligheid.
- Stilstaand water verhoogt de kans op bacteriegroei.
- Legionella kan ernstige longinfecties veroorzaken.
- Regelmatige doorspoeling en controle zijn cruciaal bij leegstand.
Wat gebeurt er met water als het stilstaat?
Water dat langere tijd niet stroomt, verliest zijn natuurlijke doorstroming en temperatuurstabiliteit. Hierdoor ontstaat een ideale voedingsbodem voor bacteriën. Legionella groeit het best bij temperaturen tussen 20°C en 50°C — precies het temperatuurbereik waarin stilstaand water vaak terechtkomt.
In ongebruikte gebouwen, zoals scholen in vakantieperiodes of kantoren met hybride werkvormen, kan dit ongemerkt gebeuren. Vooral leidingen met dode uiteinden of slecht geventileerde tappunten vergroten het risico. Eenmaal aanwezig kan Legionella via verneveling in douches of kranen worden ingeademd en ernstige infecties veroorzaken.
Waarom leegstand extra risico met zich meebrengt
Veel gebouwen zijn ontwikkeld met een continue waterdoorstroming in gedachten. Zodra gebruik achterblijft, raakt dat evenwicht verstoord. Leegstand zorgt ervoor dat water zijn normale cyclus doorlopen mist, met als gevolg temperatuursgradiënten, bezinksel en biofilmvorming.
Bedrijven en instellingen die te maken hebben met wisselend gebruik van hun gebouwen — denk aan hotels, winkels of sportcomplexen — lopen hierdoor een groter risico. Zonder beheersmaatregelen kan dit leiden tot besmettingen die niet alleen gezondheidsschade veroorzaken, maar ook tot sluiting en hoge saneringskosten.
Hoe kunt u legionellarisico’s beperken bij stilstand?
Voorkomen begint bij bewustwording. Zodra een gebouw langere tijd ongebruikt is, moeten maatregelen worden genomen om het water veilig te houden.
Belangrijke preventieve stappen zijn:
- Regelmatig kort doorspoelen van alle tappunten.
- Temperatuurbeheer: koud water onder 25°C en warm water boven 60°C houden.
- Voorkom dode leidingen en ongebruikte aftakkingen.
- Noteer spoelingen en controles in een logboek.
Voor langdurige leegstand is een professioneel beheersplan essentieel. Experts in legionellapreventie kunnen een risicoanalyse uitvoeren en aangeven welke leidingen extra aandacht vragen.
Wetgeving en zorgplicht van gebouweigenaren
De Nederlandse wetgeving verplicht gebouweigenaren tot zorg voor veilig drinkwater, zeker bij zogeheten prioritaire installaties zoals zorginstellingen, sportaccommodaties en hotels. Maar ook bedrijven zonder wettelijke verplichting worden geacht verantwoord met hun waterinstallatie om te gaan.
Wanneer een gebouw opnieuw in gebruik wordt genomen na leegstand, is het volgens de regels verstandig (en vaak verplicht) om watermonsters te laten nemen. Dit voorkomt dat medewerkers of bezoekers bij het eerste gebruik worden blootgesteld aan besmet water. Meer informatie over de wettelijke eisen vindt u op de pagina over drinkwaterveiligheid .
Wat te doen bij heropening van een pand
Na een periode van stilstand is het doorspoelen van leidingen de eerste stap, maar zeker niet voldoende. Watermonsters, temperatuurcontroles en visuele inspecties helpen bepalen of het systeem veilig kan worden gebruikt.
Een professioneel legionellabeheerbedrijf zoals KDWS kan ondersteunen bij deze heropeningsfase. Zij beoordelen risico’s, passen beheersplannen aan en zorgen dat installaties voldoen aan de actuele veiligheidsnormen. Zo wordt voorkomen dat onverwachte problemen leiden tot vertraging of gezondheidsincidenten.
Digitale hulpmiddelen voor waterbeheer
Digitale platforms maken het tegenwoordig veel eenvoudiger om waterveiligheid ook tijdens leegstand te monitoren. Sensoren kunnen temperatuur en doorstroming continu meten, terwijl beheerssystemen herinneringen geven voor verplichte spoelingen. Dit zogenaamde digitaal beheer vermindert menselijke fouten en zorgt ervoor dat beheeracties aantoonbaar worden uitgevoerd — iets wat belangrijk is bij inspecties en audits.
Daarnaast kunnen beheerders met één druk op de knop inzicht krijgen in het actuele watergebruik en eventuele risicozones in kaart brengen. Dat maakt legionellapreventie niet alleen veiliger, maar ook efficiënter.
Waarom bewust beheer loont
Legionellapreventie is meer dan het volgen van regels; het is een investering in gezondheid, bedrijfszekerheid en vertrouwen. Een goed onderhouden waterinstallatie vergroot de levensduur van het systeem, verlaagt onderhoudskosten en beschermt de reputatie van een organisatie.
Elk bedrijf dat verantwoordelijk omgaat met zijn waterinstallaties draagt bovendien bij aan een gezondere samenleving. Want voorkomen is niet alleen beter dan genezen — het is ook duurzamer, veiliger en economisch verstandiger.